Obowiązek audytu energetycznego – jak przygotować się do nowych regulacji

Od 2025 r. wchodzą w życie nowe regulacje, które rozszerzają obowiązek audytu energetycznego na więcej firm, w tym część MŚP. Najkrócej: jeśli Twoje przedsiębiorstwo zużywa rocznie ok. 2778 MWh energii (łącznie: elektrycznej, cieplnej, paliw), przygotuj się na szczegółowy przegląd co 4 lata i wdrożenie planu poprawy efektywności energetycznej. Poniżej znajdziesz konkretne kroki, harmonogram i wymagania, aby bezboleśnie przejść przez audyt i wykorzystać go do obniżenia kosztów oraz emisji.

Przeczytaj również: Czy warto inwestować w profesjonalne usługi układania kostki brukowej?

Nowe przepisy: kto, co i od kiedy?

Zmiany wynikają z nowych unijnych dyrektyw z 2023 r., które państwa członkowskie wdrażają od 2025 r. Obowiązek audytu będzie dotyczył nie tylko dużych przedsiębiorstw, ale również części MŚP, które przekroczą próg zużycia energii lub działają w energochłonnych sektorach.

Przeczytaj również: Wprowadzenie do certyfikacji energetycznej: po co są potrzebne i jak je uzyskać?

Kluczowe progi i zasady: audyt co 4 lata, próg orientacyjny zużycia 2778 MWh rocznie, zakres – szczegółowy przegląd systemów: budynków, procesów technologicznych, sprężonego powietrza, chłodu, ciepła, oświetlenia i transportu wewnętrznego. Celem jest identyfikacja działań oszczędnościowych oraz redukcja emisji przy zachowaniu komfortu i ciągłości operacji.

Przeczytaj również: Drewniane okna z kratkami - połączenie funkcjonalności i estetyki

Jak sprawdzić, czy Twoja firma podlega audytowi?

Po pierwsze policz roczne zużycie energii ze wszystkich nośników (kWh, GJ, litry paliw – ujednolicone do MWh). Jeśli wynik zbliża się do 2778 MWh, prawdopodobnie podlegasz obowiązkowi. Po drugie oceń status przedsiębiorstwa: duże podlegają zasadniczo wprost, a część MŚP – gdy przekroczą próg zużycia lub są objęte dodatkowymi wymogami branżowymi.

Jeżeli korzystasz z dotacji (np. w programie Czyste Powietrze dla przedsiębiorstw i budynków niemieszkalnych) – audyt bywa warunkiem uzyskania dofinansowania. W praktyce i tak warto go wykonać, ponieważ szybko ujawnia potencjał oszczędności i skraca czas zwrotu inwestycji.

Plan działania: przygotowanie do audytu krok po kroku

Zacznij od zebrania danych. Audytor potrzebuje co najmniej 12 miesięcy kompletnych informacji o zużyciu i kosztach energii, a im dłuższa seria (24–36 miesięcy), tym dokładniejsze wnioski. Uporządkuj faktury, dane z liczników, profile mocy, harmonogramy pracy urządzeń oraz schematy technologiczne.

Następnie wyznacz koordynatora po stronie firmy. To on zbierze dokumentację, zorganizuje dostęp do obiektów i urządzeń, a także skoordynuje pomiary. Zadbaj o zgodność terminów z cyklem produkcyjnym, aby audytor mógł zobaczyć typowe obciążenia i straty.

Na koniec uzgodnij zakres i standard audytu: listę instalacji, metodykę obliczeń, format raportu, oczekiwane KPI (np. kWh/jednostkę produktu), oraz tryb priorytetyzacji przedsięwzięć (szybkie oszczędności vs. inwestycje kapitałowe).

Jakie dane przygotować i jak je uporządkować?

Minimalny zestaw obejmuje: zużycie energii elektrycznej (kWh, moc umowna, profile dobowo-godzinowe), ciepło i gaz (MWh/GJ), paliwa (l, m3, t), dane o budynkach (kubatura, izolacja, systemy HVAC), oświetlenie (rodzaje opraw, sterowanie), sprężone powietrze (ciśnienia, wydajności, wycieki), chłód (agregaty, COP), procesy (linie technologiczne, czasy cykli) oraz transport wewnętrzny.

Warto uruchomić tymczasowy system monitoringu (loggery, liczniki podrzędne) w punktach o największym zużyciu. Dzięki temu audyt przełoży się na mierzalne rekomendacje zamiast ogólnych zaleceń. Dane ujednolicaj do MWh – ułatwi to porównanie i kalkulację efektów.

Przebieg audytu: czego się spodziewać?

Audytor przeprowadzi przegląd dokumentacji, wizję lokalną i pomiary. Zidentyfikuje obszary strat: nadmierne moce, praca jałowa, przestarzałe napędy, nieszczelności, niewłaściwe nastawy, brak odzysku ciepła, nieoptymalne oświetlenie czy słaba izolacja. Każde działanie dostanie opis, koszt, oszczędność energii i CO2, prosty czas zwrotu oraz ryzyka wdrożenia.

Raport końcowy zawiera mapę drogową na 4 lata, wskaźniki efektywności, hierarchię działań i scenariusze inwestycyjne: od bezkosztowych (nastawy, harmonogramy, szkolenia) po kapitałowe (termomodernizacja, instalacje fotowoltaiczne, kogeneracja, modernizacja sprężarek, odzysk ciepła z procesów).

Terminy, rejestry i cykl czteroletni

Po wdrożeniu regulacji pierwszy audyt trzeba wykonać w wyznaczonym czasie referencyjnym. Następnie obowiązuje cykl co 4 lata. Warto prowadzić rejestr działań: data audytu, lista rekomendacji, status wdrożenia, osiągnięte oszczędności, aktualne wskaźniki. Taki rejestr ułatwia kolejne przeglądy i stanowi dowód należytej staranności wobec organów.

Pamiętaj o wewnętrznym przeglądzie rocznym: aktualizacja danych, korekta priorytetów, ocena efektów. Dzięki temu kolejny audyt będzie krótszy, tańszy i bardziej precyzyjny.

Jak przełożyć audyt na realne oszczędności?

Najpierw wdrażaj szybkie działania: korekta nastaw HVAC, automatyka oświetlenia, wyłączanie pracy jałowej, eliminacja wycieków sprężonego powietrza, optymalizacja mocy zamówionej. Te kroki zwykle zwracają się w tygodnie lub miesiące.

Równolegle przygotuj projekty inwestycyjne: termomodernizacja budynków, wymiana źródeł ciepła, modernizacja napędów i układów pompowych (VSD), modernizacja chłodu, fotowoltaika i kogeneracja. Wykorzystaj audyt do pozyskania finansowania – banki i instytucje wymagają wiarygodnych analiz efektów.

Finansowanie i wsparcie: na co możesz liczyć?

Audyt jest często przepustką do dotacji i preferencyjnych kredytów. Zmiany prawne rozszerzają definicje i mechanizmy pomocy dla odbiorców wrażliwych, co ułatwia kierowanie środków do firm dotkniętych wysokimi cenami energii. W programach inwestycyjnych wymagane bywa przedstawienie audytu jako uzasadnienia efektu ekologicznego.

Pamiętaj, że dokument musi spełniać wymogi formalne i metodologiczne. Jeśli planujesz finansowanie, poinformuj o tym audytora na starcie – raport zostanie przygotowany tak, aby spełniał standardy oceny instytucji finansujących.

Ryzyka niezgodności i jak ich uniknąć

Brak audytu w terminie grozi sankcjami administracyjnymi, a w skrajnych przypadkach utratą możliwości uzyskania wsparcia publicznego. Najczęstsze błędy to niekompletne dane, zbyt ogólny zakres przeglądu, brak pomiarów i nieuwzględnienie transportu lub mediów pomocniczych (sprężone powietrze, chłód techniczny).

Stwórz harmonogram prac z buforem: gromadzenie danych (4–6 tygodni), pomiary (2–4 tygodnie), analiza i raport (3–5 tygodni), konsultacje i finalizacja (1–2 tygodnie). Ten rytm pozwala bezpiecznie zmieścić się w terminach i przygotować plan wdrożenia.

Korzyści biznesowe: nie tylko zgodność z prawem

Dobrze przeprowadzony audyt to źródło przewagi konkurencyjnej. Firmy, które wdrażają rekomendacje, notują trwałe obniżki kosztów energii, stabilniejszą marżę i lepsze wskaźniki ESG. To ułatwia udział w przetargach, współpracę z partnerami zagranicznymi i spełnienie wymagań łańcuchów dostaw na rynku UE.

Dodatkowy efekt to mniejsze ryzyko operacyjne: mniej awarii dzięki serwisowi predykcyjnemu, pełniejsza kontrola nad profilami mocy oraz ograniczenie kar za przekroczenia. Zyskujesz też wiarygodną bazę do negocjacji taryf i umów PPA.

Jak wybrać audytora i ustalić zakres prac?

Szukaj zespołów z doświadczeniem w Twojej branży i dostępem do aparatury pomiarowej. Ustal, że w raporcie znajdą się: analiza kosztów i efektów, scenariusze wdrożeń, ryzyka techniczne, wpływ na procesy oraz rekomendowane wskaźniki monitoringu. Dopytaj o wsparcie we wdrażaniu (projektowanie, przetargi, nadzór, weryfikacja efektów).

Jeśli oczekujesz pełnego prowadzenia projektu, wybierz partnera, który poza audytem oferuje doradztwo energetyczne, przygotowanie dokumentacji do finansowania, oraz wsparcie w doborze rozwiązań, np. analiza efektywności energetycznej, optymalizacja kosztów, finansowanie inwestycji.

Praktyczne checklisty: co zrobić już teraz

• Policz roczne zużycie wszystkich nośników energii i porównaj z progiem 2778 MWh.
• Wyznacz koordynatora, zrób inwentaryzację instalacji i zaplanuj pomiary.
• Zabezpiecz dane: faktury, profile zużycia, schematy, parametry urządzeń.
• Uzgodnij z audytorem metodykę, KPI i format raportu pod finansowanie.
• Zapewnij szybkie wdrożenia: nastawy, harmonogramy, wycieki, moc zamówiona.

Gdzie szukać więcej informacji i wsparcia?

Sprawdź wymagania i terminy dla swojej branży oraz umów wstępny przegląd. Jeśli chcesz poznać zakres, etapy i efekty, zobacz: Obowiązkowy audyt energetyczny. Dobrze zaplanowany audyt zamienia przepisy w konkretne oszczędności – bez przestojów i zbędnych kosztów.